mooie tekstjes: een middag met de talenten van noorderzon
25 maart 2023, Groningen
Samen met de grootste talenten die Groningen en omstreken te bieden heeft, zat ik vanmiddag aan een klein tafeltje in een gebouw in het centrum van de stad, niet ver van de Korenbeurs. Te gast was dichter Martin Reints, die met ons in gesprek ging over het boek van Joe Moran: 'First you write a sentence'.
Want hoe doe je dat eigenlijk, die eerste zin van een tekst schrijven? Wat maakt een zin het goed? Wat maakt een zin slecht?
Dat is natuurlijk een kwestie van smaak. Maar toch kun je een zin ontleden, het ritme, de klank, de toon, bestuderen, en hoe de zin of zelfs woorden zich verhouden tot het grotere geheel. Eigenlijk zou je dan, zoals een van de deelnemers terecht opmerkte, het grote plaatje moeten zien (sorry, persoon van wie ik de naam vergeten ben, als ik je niet helemaal goed begrepen heb). Maar soms moet je een machine uit elkaar halen, kijken wat er werkt en wat niet, om ervan te leren, of het beter te laten werken.
Mooie zinnen
Martin Reints vroeg ons onze eigen favoriete zin mee te nemen. En een zin die we niet mooi vonden. Ik kwam niet verder dan een beroemde zin uit The Dark Tower van Stephen King (geweldig om cadeau te geven trouwens, met bijna 5000 pagina's ben je wel even zoet):
"The man in black fled across the desert, and the gunslinger followed."
Een geweldige eerste zin, omdat meteen duidelijk is wie de protagonist is, de antagonist, wat de setting en het genre zijn en nog een heleboel andere technische begrippen die mij in het nu totaal voorbijgaan.
Maar eigenlijk is het niet de zin die ik mee wilde nemen. Want er zijn namelijk een aantal zinnen waarop ik tot over mijn oren verliefd op ben geworden. Zinnen die de adem uit mijn lichaam zogen, het vuur in mij deden vlammen en tal van andere clichés waarvan verliefde mensen denken dat het origineel is.
Maar deze mooie zinnen vind ik echt heel goed
Uh okay, maar welke zinnen vind je dan zo goed, Pascal?
Ik ben blij dat je het vraagt.
Mijn favoriete zinnen komen uit boeken van schrijvers die door de groten der aarde worden weggezet als pulp. Schrijvers die maar wat aanmodderen, met gekunstelde zinnen achter oude typemachines, ergens bij een oude olieraffinaderij in een grote woestenij, en hopeloos hun dromen proberen te verwezenlijken, om de afschuwelijkheid van hun bestaan te ontsnappen.
Toch zie ik in die schrijvers iets, in hun verhalen, een poëtische schoonheid, die misschien in literair opzicht niet helemaal klopt, maar het wel heel dicht benadert.
Zinnen die zo mooi zijn dat ze niet onuitgesproken mogen blijven, herhaald en doorverteld moeten worden, en de eeuwige vergetelheid onwaardig zijn.
Nou, Pascal, geef 's dan een voorbeeld van zo'n zin als die zo mooi zijn dat ze niet uitgesproken mogen worden?
Okay, daar gaat 'ie:
Het komt uit een boek over een personage dat iedereen, en echt iedereen, kent. En waarover nogal wat laatdunkend wordt gesproken. Over de films en boeken waarin dit personage komt. Maar ik denk dat de meeste mensen wel zullen weten, welk personage ik bedoel als ze een woord uit deze in horen:
"Know, oh prince, that between the years when the oceans drank Atlantis and the gleaming cities, and the years of the rise of the Sons of Aryas, there was an Age undreamed of, when shining kingdoms lay spread across the world like blue mantles beneath the stars - Nemedia, Ophir, Brythunia, Hyperborea, Zamora with its dark-haired women and towers of spider-haunted mystery, Zingara with its chivalry, Koth that bordered on the pastoral lands of Shem, Stygia with its shadow-guarded tombs, Hyrkania whose riders wore steel and silk and gold."
Dat is dus - 1 hele lange - zin. En wat voor een. Oef. En hij gaat verder:
"But the proudest kingdom of the world was Aquilonia, reigning supreme in the dreaming west."
Een boek van dichter Martin Reints, die ons de liefde van mooie tekstjes en mooie zinnen weer deed oplaaien
Conan the barbarian comic: een conan comic over conan de barbaar
Misschien heb je na het horen van deze zin, 2 zinnen eigenlijk, nog steeds geen idee over wie het gaat. Misschien biedt de 3de zin dan uitkomst:
"Hither came Conan, the Cimmerian, black-haired, sullen-eyed, sword in hand, a thief, a reaver, a slayer, with gigantic melancholies and gigantic mirth, to tread the jeweled thrones of the Earth under his sandalled feet."
Ik las de zinnen hiervoor over Conan de barbaar voor het eerst in de comic (Amerikaans stripboek) Conan # 0, dat terecht werd bekroond met een Eisner Award, de gouden standaard in de Amerikaanse comic-wereld. Je weet wel, naar die beroemde striptekenaar en -schrijver, Will Eisner (A Contract With God. Ken je dat boek niet? Dan zal ik het zeker checken als je van goed artwork en comic-literatuur houdt).
Comicbook schrijver Kurt Busiek, bekend van zijn werk voor Marvel Comics, schreef dit boek (en "stal" deze zin van Robert E. Howard, de bedenker van Conan) met de wat tegenvallende titel “Conan the Legend” en de tekeningen ("art" zeggen ze in Amerika, want het gaat hier niet om de Klare Lijn) zijn van de iets minder bekende Cary Nord. Fantastische tekeningen trouwens, die samen met de inkleuring van Dave Stewart en letterers Richard Starlings & ComicCraft, een dromige sfeer weten te wekken die perfect past bij de zorgvuldig uitgekozen woorden en beelden van Kurt Busiek.
De strip zelf is trouwens een introductie in een verhaal over Conan, dat op zichzelf al een losstaand verhaal is:
Een dienaar vertelt een koning over een dappere lotgenoot uit een lang vervlogen tijd. De koning verlangt vervolgens vol melancholie (heimwee) naar die grote ridder in een tijd waarin ridders niet langer bestaan. Om deel uit te maken van zijn verhaal, zijn grootsheid.
Wat een manier een om een personage op te bouwen.
Het is schitterend.
Waarom ik deze mooie zinnen zo mooi vind
Wat ik vooral mooi vind aan die zin was de beeldspraak. Ik zag die blinkende koninkrijken als diamanten onder de sterren al helemaal voor me (al heb ik de zin wel wat verkeerd herinnerd, want het waren blauwe mantels in plaats van diamanten, iets waar ik me iets minder goed iets bij kan voorstellen).
Maar ook het gedeelte "the years when the oceans drank Atlantis" vind ik een hele mooie manier om uit te drukken dat de legendarische stad Atlantis, een woord dag in zichzelf al een veelvoud aan beelden oproept, overvallen werd door een overstroming. Atlantis overstroomde niet, nee, "the oceans drank Atlantis". De oceanen dronken Atlantis op.
Of wat dacht je van "an age undreamed of". Mensen horen het woordje niet niet. Probeer maar eens een roze olifant weg te denken. Dus het woordje "undreamed" roept meteen het beeld op van een dromige tijd: "an age dreamed of". Maar omdat er "undreamed" staat, moet het wel zo fantastisch zijn dat het alle dromen voorbij gaat. Regelrecht in het onbereikbare gedeelte van je brein where the magic happens. Bam.
En "Zamora with its dark-haired women and towers of spider-haunted mystery, Zingara with its chivalry" onderbreekt de opsommingen van klinkende namen die allemaal eindigen met een "a", en voegt details toe aan de steden met zoveel sfeer en gevoel, dat je er meteen een beeld bij ziet, en wat deze koninkrijken zo uniek maakt vergeleken met de andere.
Het woordje "Koth" is een plotselinge (harde) onderbreking, maar gaat geruisloos verder in Shem en Stygia.
Conan #0 is in Nederland helaas niet meer verkrijgbaar. Het is een zeldzaam exemplaar. Je kunt hieronder wel een limited edition bestellen (inclusief nummer #0 t/m #7 en samen bijna 200 pagina’s ) en oh boy: wat een titel...
Liever de originele teksten van Robert E. Howard? Dat kan ook. Een boek dat geen stripboek is. De complete verhalen van Conan de barbaar gebundeld in een boek:
Geen fan van Conan comics? Dan is dit boek van Joe Moran (First You Write a Sentence) over de perfecte 1ste zin misschien iets voor je:
Welke mooie tekstjes of mooie zinnen zijn bij jou favoriet?
Dankzij dichter Martin Reints weet ik nu ook meer over de technische kant van zinnen zoals deze, waardoor ik de rijm en alliteratie nog meer kon waarderen. Ik geloof dat wij als mensen dit sowieso op een onbewust niveau oppikken, maar dat alleen het getrainde oor ziet wat het zielloze gepeupel niet ziet, maar dat terzijde.
Ik heb natuurlijk nog veel meer te zeggen over die middag. Over zinnen uit andere boeken en strips die ik niet genoemd heb. En over hoe gezellig het was om met een groepje ambitieuze en beleerde mensen over een gezamenlijke passie te praten. Maar dan zou deze blog veel te lang worden. Dus ik zal jullie verlaten.
De titel van het boek van Joe Moran komt trouwens van een gedicht van Lewis Carroll ('First you write a sentence'):
First you write a sentence,
And then you chop it small;
Then mix the bits, and sort them out
Just as they chance to fall:
The order of the phrases makes
No difference at all.
Ik ben trouwens affiliate (partner) van Amazon. Ik krijg dus een kleine vergoeding voor elk boek dat jullie via deze site kopen. Extra redenen dus om je zelf te verdiepen in bovenstaande literatuur ;).